Vorig weekend (zaterdag 11 april) in het Stamhotel:
Hedwig de Beer, de weduwe en muze van Jurriaan Andriessen vertelt aan Onk Maas over haar echtgenoot Jurriaan Andriessen, die nu bijna 25 jaar geleden overleed, nog geen 40 jaar oud. Een unieke performance, met een video van Jurriaan Andriessen bij Adriaan van Dis, met foto’s van het grafisch werk en met een live uitvoering van Andriessens composities.
http://www.stamhotel.nl/uitgelicht/jurriaan-andriessen/
Het Portret van Hedwig is een kunstwerk met twee functies: een grafische afbeelding – maar bestaande uit muzieknotaties voor 54 stukken die samen het portret tot klank brengen. Pianist Marcel Worms speelde een groot aantal van deze stukken en gaf een toelichting als musicus. Hij legde verbinding met Bach en BoogieWoogie maar ook met de tijd waarin het stuk werd gecomponeerd: de jaren ’60 – ’70, alles kon. En de bijzondere, charmante kenmerken van het werk van een autodidact op muziekgebied.
Het boek Eldorica geeft een toekomstvisie gebaseerd op de Club van Rome: in 1972 publiceerde die een eerste rapport Grenzen aan de Groei met een schets van de toekomst van onze planeet als we niet zouden ingrijpen. (Overigens heb ik daarmee gewerkt in mijn Bedrijfskundestudie, 1979. We mochten proberen de planeet bij te sturen door beleidsbesluiten; steeds een beslissing voor enkele jaren die dan in het computermodel werd ingevoerd.) Jurriaan Andriessen besloot een nieuwe wereld naast de onze te creëren en daar wel een verstandig beleid te voeren: al die dingen te doen / na te laten die verstandig zijn om te overleven. Hij illustreerde die wereld met een groot aantal platen; op de beamer in het Stamhotel verscheen een aantal daarvan – en ze zijn prachtig! Hoe je een stad zou moeten bouwen en waar nodig uitbreiden die niet verloedert; hoe het vervoer eruit gaat zien; de energievoorziening; mogelijk vertrekken naar een andere planeet en daar een nieuwe wereld opzetten. Een paar voorbeelden:
Het deed me enigszins denken aan het werk van de Gebroeders Das (Robbert Das en Rudolf Das,Haarlem, 23 januari 1929), hoewel de stijl totaal anders is. Ook hier: doordenken van nieuwe concepten die wel degelijk realiseerbaar zouden moeten zijn. Er ging gedegen onderzoek aan vooraf. De Gebroeders Das zijn in de eerste plaats technisch tekenaar; sinds 1952 hebben zij een technisch illustratiebureau. Ook in hun werk is duurzaamheid inmiddels een hoofdthema.
Inmiddels zie je dat de ontwikkelingen wel degelijk die kant op gaan. Wat mij natuurlijk erg aanspreekt is de these in Eldorica over werktijden: vier uur per week! Vooral mogelijk omdat alle verspilling zoveel mogelijk wordt uitgebannen. Bijvoorbeeld: de glasbak is verspilling; de echt duurzame oplossing is statiegeld. Werkelijk circulaire economie – in 1990. Zie zijn originele tekst door op de website http://www.jurriaan-andriessen.nl/ te klikken op Eldorica en dan op vier uur per week.
Het boek Eldorica is in 1990 uitgegeven bij Het Spectrum. En zoals toen bij kunstenaars gebruikelijk: de BKR (beeldende kunstenaarsregeling) vroeg om contraprestatie. Bijna alle originele gouaches zijn ingeleverd bij de gemeente Haarlem.
Elke ambtenaar kon in die tijd werken uit de Contraprestatie ‘lenen’ om het kantoor of andere werkplek op te sieren. Maar ja, na verloop van tijd waren de depots overvol, was het allang fijn als er nog iemand wat aan had, en werd niet meer bijgehouden waar al die werken zich bevonden. En zo’n kunstwerk verhuisde mee naar een volgende werkplek, en ging soms uiteindelijk bij het pensioen mee naar huis. Al die platen: ze zijn vast nog wel ergens, maar waar?
In de tweede aflevering van De IJzeren Eeuw (http://www.npogeschiedenis.nl/ijzereneeuw.html) speelde de weduwe Borski een hoofdrol: zij financierde de gedurfde kanalen en spoorwegen die Koning Willem I aanlegde. Ze overleed in 1846 en werd begraven in de Nieuwe Kerk. Op zoek naar haar graf. Eh.. waar ligt ze? Dat is onbekend! In 1959 werd de Nieuwe Kerk gerestaureerd, alle graven geruimd en een aantal zerken werd ad random teruggelegd; de administratie is ook verdwenen.
Het belang van registratie.. We doen het te veel, vinden we vaak. Vast wel. Maar de ideeën over wat je zou moeten vastleggen veranderen met de tijd. Of de registratie verdwijnt bij een Grote Opruiming. Kabels en leidingen. Daar is een systeem voor, dat niet goed wordt bijgehouden óf niet geraadpleegd, vandaar al die toestanden bij graafwerkzaamheden. Een jaar of wat geleden werd bij mij in de straat de riolering vervangen. Waar is de woningaansluiting? De mijne was duidelijk, die van de buren niet. Mijn buurvrouw vertelde dat haar zoon indertijd (6 jaar oud) heel goed had opgelet bij de vorige aanleg. Hij wist het zeker. Nou… laten we toch maar zo’n kijkapparaatje regelen. En ja hoor! Maarten had gelijk. Het geheugen slaat bijzondere dingen op.
Terug naar het verhaal van Jurriaan Andriessen, de aanleiding voor deze beschouwing.
Geweldig dat we in het Stamhotel uit de eerste hand mochten kennisnemen van het verhaal van Jurriaan Andriessen – en dat een groep mensen nu bezig is om dit werk opnieuw onder de aandacht te brengen.
Waar zouden die platen zijn?
Volgend jaar zal er een gestructureerde zoektocht komen, ter gelegenheid van de 25ste sterfdag van Jurriaan. Hopelijk komt er veel oorspronkelijk werk boven water, en zal de belangstelling zowel uit de kunstwereld als uit de kringen van futuristen en denkers over de circulaire economie groot zijn!
lonneke alsema 