… zo noemden we jaren geleden (met dank aan Julien Haffmans http://www.samenwerkingsvraagstukken.nl/JulienHaffmans/Welkom.html) in de Vrijplaats Lerende Samenleving het verschijnsel dat de vernieuwer gewaardeerd en geroemd wordt, maar niet of nauwelijks in zijn levensonderhoud kan voorzien.

Het bijpassende beeld:

De sjamaan was in oude gemeenschappen een ziener, een bemiddelaar, een persoon die de belangrijke dingen begreep die de anderen niet konden vatten. Natuurlijk was de sjamaan een beetje vreemd, maar hij / zij werd gerespecteerd. Kreeg hier een hap eten, daar een slaapplaats. Leefde op vergelijkbaar welvaartsniveau met de gemeenschap.

De sjamaan van deze tijd: de kunstenaar, de ontwikkelaar, de ZZPer die een interessant verhaal kan vertellen.

Het verschijnsel is actueler dan ooit, lijkt het wel. De Belastingdienst opent de jacht op de “schijn-ZZPer”. Terwijl juist steeds meer misbruik wordt gemaakt van ZZPers. Tijd om het beeld te kantelen, de Sjamaan zichtbaar te maken en een voorzet te geven voor een nieuw project van Filia den Hollander, beeldend kunstenaar.

Alleen de echte toppers kunnen op of boven het gemiddeld welvaartsniveau leven, omdat ze commercieel genoeg zijn of omdat ze een organisatie hebben getroffen die hun talent en waarde erkent en bereid is ervoor te betalen. (Overigens brengt die laatste positie meestal met zich mee dat je vrijheid inlevert – ook moet bijdragen aan de productie, beperking in je vrijheid van meningsuiting, zorgen voor welgevallige resultaten van je onderzoek. En als je ergens in een organisatie als vernieuwer aan het pionieren bent en school maakt, zal waarschijnlijk je opvolger in het door jou gespreide bedje profiteren van de erkenning en de hogere functiewaardering..) Voor de anderen is het sappelen.

De laatste weken komen de voorbeelden weer voorbij, en ze leiden tot associaties met situaties die ik eerder meemaakte.

De meest recente: Een gewaardeerd en inmiddels erkend cymbalist, Vasile Nedea http://www.vasilenedea.com/nl/vasile-nedea.php kwam 25 jaar geleden uit Roemenië naar Nederland. Het is hier in elk geval beter in de zin dat hij waardering ontmoet voor zijn muziek, met de wortels in de oude volksmuziek maar ook “westerse” klassieke en moderne muziek, steeds weer creatief in uitvoering en samenspel. Wat een genot om naar hem te luisteren en te kijken! Hij was te gast in het Stamhotel https://www.facebook.com/Stamhotel. Daar gaf hij een workshop, speelde een wervelend concert met violiste Marieke de Bruijn en foot-percussionist Marije Nie

maar er was ook een, nog niet gepubliceerde, documentaire te zien over zijn leven en werk in Nederland. Opmerkelijke uitspraak van een concertbezoeker bij een zeer geslaagd concert in het Bimhuis, 2 uur ‘s nachts: En wat voor werk doe je dan overdag? Hij verdient de kost met optredens op straat, met lesgeven, met bruiloften en partijen en met echte concerten op een podium. Aan het eind van de documentaire loopt hij de rode trap af naar het podium van het Concertgebouw!

Filia den Hollander doet met haar project Faden 2.0 http://filiadenhollander.nl/faden-2-0/ onderzoek naar de mogelijkheid om kunst economisch te gelde te maken. De maatschappelijke eis, of stelling dat je kunst moet maken waar ook vraag naar is (lees: voor betaald wordt, zodat de kunstenaar “zijn eigen broek kan ophouden”) heeft zij onderdeel van haar kunstproject gemaakt, en wel zo dat het tevens een spiegel is: de deelnemer aan het project maakt “Fadenkunstwerken” en moet deze zelf verkopen. Ook dat is balanceren op het slappe koord, of op de rood-witte bakdraad. Hou je vast aan je principes en werk je met zakelijke afspraken, of buig je vèr mee met de omstandigheden? Stel je je ambities hoog (Over een jaar 1000 deelnemers, x Euro verdiend en tentoon in het Stedelijk) of ben je tevreden met een kleiner succes?

Wiskundige Ionica Smeets berekende wat het tarief moet zijn voor het houden van een lezing in Groningen (O, moeten we daarvoor betalen?) http://www.ionica.nl/over-fatsoenlijke-tarieven/ Het is toch goed voor je zichtbaarheid – als je gevraagd wordt ergens gratis of tegen reiskostenvergoeding en een boekenbon op te treden. Terwijl alle anderen (de cateraar, de zaalverhuurder, de techniek…. ) eraan verdienen. Aan de interessante inhoud die jij te bieden hebt.

Mijn nicht Inge Alsema, professioneel kunstenaar, die voor een wandschildering niet meer durfde te vragen dan het tarief van een huisschilder die alleen maar wit schildert – voor de uren dat ze staat te schilderen, (dus niet de ontwerptijd, het overleg met de opdrachtgever, de schetsen…) want anders haken de opdrachtgevers af. Laat ze dan behang nemen, was mijn eerste reactie; ze verdient dus, zoals zoveel kunstenaars, een aanvulling op haar boterham met cursus geven, maar soms ook met laaggeschoold productiewerk.

Margreeth Kloppenburg verzamelt verhalen over Bepalende Momenten; recent publiceerde ze een casus van een kleiner accountantskantoor dat wordt gevraagd om het tarief te verlagen; dat gaat enigszins in dezelfde richting. http://www.accountant.nl/readfile.aspx?ContentID=34556&ObjectID=316784&Type=1&File=0000041225_Wel%20of%20niet%20zakken%20met.pdf

Laura Babeliowsky (http://bouweenbloeiendbedrijf.nl/laurababeliowsky) verdient al jaren haar brood met dit probleem. Hoeveel mag je vragen voor je dienst? Zij helpt beginnende en ontevreden ondernemers om anders te gaan denken, hun aanbod slimmer te formuleren en met lef een goede prijs voor hun product te vragen. Ja, je moet dan ook wel wat aan je product veranderen, commerciëler gaan denken.

De klassieke topmusicus, die kan er toch van leven? Eh… de grote orkesten zijn bereid grote bedragen te betalen, maar… gefinancierd door… Juist!

En dan die prachtige film waarin Johan Cruijff en Rudi van Dantzig als “coaches” de overeenkomsten en de verschillen laten zien tussen de werelden van voetbal en ballet. De film zelf kon ik niet vinden, de leader is opgenomen in een commentariërende tekst van Liliane Waanders http://www.hanta.nl/hanta/2014/03/10/johan-cruijff-de-schijnbewegingen-van-een-engel/ en de laatste verwijzing naar deze film hoorde ik zaterdag 22 maart – met als onderwerp het schrijnende verschil in maatschappelijke positie tussen de topvoetballer en de top-balletdanser.

Wat is nou het antwoord? Ik weet het nog niet. Ik denk dat iedere ZZP-er in deze zijn / haar eigen keus moet maken:

* – Niet meer doen

*  – Omgaan met je grenzen: voor wie wil ik wèl voor laag tarief, wanneer zie ik zelf een optreden voornamelijk als acquisitie en/of als “leuk en leerzaam”?

* – ZZP LIBERATION DAY? Waarmee een kunstproject aan het ontstaan is om het verdriet van de Sjamaan zichtbaar te maken, en daarmee erkenning voor de waarde van kunst, cultuur, ontwikkeling.

Gratis bestaat niet

En ter illustratie, tevens uitsmijter, hieronder nog  de (door Adjiedj Bakas gevonden en op 6 april getwitterde)  briljante reactie van een muzikant: