Het project Ruimte voor de Rivier (http://www.ruimtevoorderivier.nl/ ) heb ik van nabij zien ontstaan. In die jaren werkte ik bij Rijkswaterstaat Oost Nederland. De Rijn kende in 1993 en in 1995 hoogwaters die we al sinds 1926 niet meer hadden meegemaakt. Evacuaties in de Betuwe. Niemand wist meer hoe die polders nou precies volliepen; het dijkbeheer was gedecentraliseerd naar de Waterschappen en de kennis was verdampt.
Met andere ogen kijken naar het proces van Steeds weer dijkverhoging, en waar dat zou eindigen (een steeds diepere badkuip), en de combinatie met de gedachten over de oever als natuurgebied, leidde tot de plannen voor Ruimte voor de Rivier.
De rivier niet meer opsluiten tussen dijken; denken in termen van stroomvolumes en weerstand, beperken van obstakels. In Arnhem werd het woningbouwproject Stadsblokken gestopt. Daar is inmiddels een mooie natuurontwikkeling voor in de plaats gekomen. http://www.arnhem.nl/stadsblokkenmeinerswijk/
Overal moest worden ingegrepen in ruimtelijke plannen en de ideevorming beïnvloed. Het is niet zo’n belachelijke gedachte, zelfs tamelijk logisch. maar je moet er wel even aan wennen. En het heeft consequenties. Het verwijderen van de dijk onder de spoorlijn tussen Oosterbeek en Nijmegen en de spoorlijn op pijlers zetten: kost wat geld maar er zijn niet echt benadeelden. De ‘benadeelde’ bij Stadsblokken was de projectontwikkelaar. Maar bij het project Cortenoever bij Brummen worden boerderijen en huizen gesloopt… en een heel opvallende daarbij is ’t Halfvasten. Een historisch pand pal aan de IJssel. Eeuwenlang was er een aanlegsteiger waar trekschuiten hun paard konden wisselen, de turf voor de omgeving werd uitgeladen en de oogst werd ingeladen voor vervoer naar de stad. En natuurlijk was het dan een ontmoetingsplaats waar een borrel werd geschonken. Een gelagkamer zoals je die ook her en der in veerhuizen aantreft. Volledige vergunning.
Binnenkort wordt ’t Halfvasten gesloopt. Generaties hebben herinneringen aan dit pand. Je kunt boos zijn, ja, dat zijn ze ook geweest. Maar je kunt ook een waardig afscheid organiseren!
Er is drie avonden voorstelling: voor een tribune op de dijk wordt een film vertoond (op een scherm dat achter een trekker wordt binnengereden) met verhalen en beelden uit de historie. Het publiek bestond vanavond voornamelijk uit mensen uit de buurt. De mensen die op de film voorbijkwamen werden herkend. “O, dat is Dien”. De familienamen: eeuwenlang dezelfde. Beschouwingen waren er ook: Zo’n boerderij is generaties lang in het bezit van een familie. Op die basis neem je dus ook je beslissingen. Je neemt wat je nodig hebt en je voegt toe wat je kunt. “En dan is het ineens afgelopen”.
Een mannenkoor zong enkele nogal droevige liederen, waarvan er een paar over de IJssel gingen..
Een doodgraver nodigde ons uit voor een afscheidsrondje door het pand, te beginnen in de gelagkamer. Die was trouwens al lang niet meer operationeel; de laatste boerin wilde boerin zijn en geen caféhoudster. Maar voor het beeld vanavond was het leuk. Verder alle vertrekken door, gedeeltelijk nog ingericht, hier en daar figuranten en poppen. Levende kippen en kalfjes op de deel.
Een stukje kaas en een borreltje. Net een echte uitvaart.
En als prachtige afsluiting de voorstelling van Prins te Paard. (http://www.prins-te-paard.nl/). Die groep kende ik al van hun geweldige techniek (Hun voorstelling de Waterwolf gezien in het Waterloopbos, een paar jaar geleden, repetitie http://www.youtube.com/watch?v=ZSm6CIWROVA , het thema is ook in dezelfde lijn) en het was weer prachtig! Eén speler, ondersteund door de meest fantastische rekwisieten en licht- en watereffecten, vertelde de verhalen van de historische plek die straks regelmatig onder water komt te staan…
Bijzonder om zo te beleven wat een in abstractie volkomen logisch project Ruimte voor de Rivier voor consequenties heeft voor mensen en gemeenschappen. In het publiek hoorde ik verdriet, weemoed, en een met moeite verborgen opstandigheid. “We hebben het laten gebeuren; niemand heeft zich verzet. De waterzuivering mag wel blijven, dat zou teveel geld gekost hebben.”
Ruimte voor de Rivier: ik wéét dat het allemaal goed is doordacht en doorgerekend, maar mensen die het treft geloven het pas als de aanpak zich bij het volgende hoogwater bewijst…
Dit weekend is het Open Monumentenweekend.
.
.
lonneke alsema 